Able to see contents with Burmese Font on this site

Saturday, February 5, 2011

Basic Education High School, Thuklai

Khamtung ngam bup, Kumpi High School, Thuklai sia amasa bel,1947 kum in hong ki pia hi.Thuklai sia Khua

Pu Mang Pum, Yangon Jail a thong tak pui Kawl mi, Pho Maung in Kawl Lai at dan,sim dan te, hil a hi ciang hong thiam mama hi.Thong pan a pusua ciang Khuasak , a inn ah, Sizang patang te,tangval te Kawllai aat dan , nitak sim in hil hi.Tua hun lai-in LAI a ci sia kihe ngei ngawl pawl khat om lai a hi ciang,Pasal te in um ngawl hi

Pu Mang Pum in, tang val, laisim thei khat, a kong ngal a paisak aa, pasal temun a” Bang sawl nuam nu ziam” Ci in dong hi.Pasal khatin, “ Tui hai khat , la sak in” ci a sawl ci .Tua a kong ngal a om tang val pa sia sam a ciang Pu Mang Pum in “ Tui hai khat hong la tan “ci a ki aat laisia tang val pa lak hi.Tang val pa zong, Tuikuang pan tui hai khat suak a ciang heak kik a.tui hai Pu Mang Pum pia ci. Ta sia ciang Lai ih ci sia, a bang, ci le, a thupi dan sia ,pasal te in tel seseam a, lai sin nuam hon ci hi.


1899 kum ciang, a nuai a Sizang pasal te in, Tedim Vuandok pa kung ah pai in, Sang inn khat a dei na thu leh,Kawl lai hiltu, Laihil Saya khat a dei na thu son hi.

(1) Pu Kam Lian --Khuasak
(2) Pu Mang Lun -Khuasak
(3) Pu Thuam Pau Khuasak
(4) Pu Vum Lam _Thuklai
(5) Pu Vum Ngin _BuanMan

Tedim Vuandok pa vaihawm na tawh, Minbu khua pan, Asho Chin te Saya Tun Aung hong pai in, tha khat in Rupee 60 taw ki saap a hi hang,thu tatuam te hang in kicia sak kik hi.

1900 kum in Haka khua ah Sanginn kihong a hihang sang patang tu om ngawl a hiciang ki khaak kik hi .1902 Kum ciang Tedim ah Sang kihong a hi hang sang patang 3 bek pha a hi ciang,Tonzang khua ah kikhin kikhi.

1904 kum ciang, Khuasak khua ah Saya Shwezan in sang hong aa, mihing 36 hong ka paihi. Tanli aman ciang, Tedim ah sang hong zomh to uh hi.Mikang Kumpi te in, Kawlai heak tu oai ngawl a hiciang,1924 kum pan Kawllai ki sin nawn ngawl aa, Mang lai bek ki sin hi. Zolai sang inn te ah, Zolai bek ki sin hi.Sang ki kaa hihang Kawl lai simthei ngawl at thei ngawl hi.
A nuai a Sizang , Sang Saya teng lam pui in, Tedim ah pai to aa, Zolai sang inn ah , Kawl lai sin na tu in ngen hi.

(1)Rev.Za Khup--- Thuklai
(2) Saya Thang Mang- Thuklai
(3) Saya Thang Ngin- Thuklai
(4) Saya Tun Ngin---- Khaw Sak
(5)Saya Tuang Khaw Mang----Thuklai.

Tedim khua Vuandok pa N.B. Naylor tung ah Kawl lai sin na tu seaulua a piakciang, Vuandok pa sia,a thin uk mama in a seaulua mal tham pai bek dom ngawl in, Saya Tuang Khaw Mang sia tha luk thong sung ah khum hi.

Ngalpi ni, ma in Khamtung ah Midle School thum om hi. Haka sia sang patang omngawl ahiciang Tanli-in kikhiam aa, Tedim sia Tan luk in khiam suk hi.. Falam bek ah Middle School om hi.Falam pan Tan Sali a onh ciang Saggaingh ah, Ukpite tate le Hausa te tate teng ka suk hi.Falam ngam, Tashon Ukpi pa Pu Van Hmung tapa Pu Siah Lwe in 1938 kum ciangin, Khamtung mi ahmasa bel, B.A. Degree hong nga hi.

Japan ngal ciang, Ngaknu tangval te, laisinh ngawl a, om a mu ciang Sizang pasal te a thin nuam ngawl in Private High School khat phuna tu in vai hawm hi. Tuathu zong, Chin Defence Arny lampui Pu Vum Khaw Hau mun ah, Japan Mang te mun a sonna tu zong kivai tha hi.Japan ngal ma in Tan 7 sin man po leh Ukpi te, tate leh Hausa te tate sia Kawl ngam ah pil na sin in pai sak bek hi. Nikhat niciang Khamtung ukkik tu a ngai sut na hi.Nau taang te sia lai sin ih pil le, Kumpi a do kik tu zong lau hi.Pu Vum Khaw Hau in Japan Mang te tung pan, Sang in hon thei na tu thu hong nga hi.

1943 October, Japan ngal sung ma ah Khuasak khua ah, Private High School khat Sizang te in phut hi. Lai hil Saya zong Sizang sung pan, pil na nei sa, sangka ngei sa te in thaman la ngawl in hil hi.Tua sang sia, ngal zawk ciang Thuklai ah ki khin hi.

Kawl ngam bup suatak na nga na tu ah, Mualtung mite a ki hel ngawl in piang thei ngawl a hiciang,Zomi Lampui te Panglong khua ah pai-aa,Pu VumKhaw Hau in lampui hi.Tua laitak Pu Vum Khaw Hau ( Nung sang ciang Ph.Dr) sia Kumpi na seam a hi ciang, “Naingan Yee sung kihel thei ngawl tu ni hi “ ci aa Falam Mangpipa sawl bang in, letmat thu sung ah ki hel ngawl hi.A hihang mual tung mite lam pui-in, Kachin pan Sama Duwa Sinwa Naung taw kihelhi.A ma te ngeal sia Deputy Councilor for the Hills People seam sak hi.


Pu Vum Khaw Hau sia,Bogyoke Aung Sann taw a kimu po ciang, Mihing pilkhat hi ci in, Aung Sann in thutam pi na dong hi..Pu Vum Khaw Hau zong,Khamtung ah sang inn ki sap na, Khamtung ah Kawl lai ki sin ngawl na, leh Thuklai khua ah, Khang no te atu ngai sut na in Private High School khat Sizang te ih a phuna thu nana sonhi.Bogyoke Aung San in Kumtampi Mikang te vawt zawk ngawl sia kei kum nih sung kong vawt saktu ci-in kam ciam pia hi.

1947 kum ciang Radio sung pan,Khamtung a tu-in High School Khat Kumpi in Thuklai khua ah ki pia hi ci in hong suak sak aa a kua ma theam po in lungdam in lamdang ki sa liang hi.Lampui pawl khat in, Falam, Haka, Tedim khat sasang hi ngawl aa,a banghang Thuklai in High School nga thei ziam ? ci-in dong suut ham tang hi. Zomi College sang patang te zong lung kim ngawl hi.

Sang a kinga zawk ciang Pu Vum Khaw Hau le Pu Pau Za Kam ( Headmaster ) Rangoon ah, Director of Public Institution a seam, U Cho , B.A (Hons), B.Ed (Edin), taw va ki mu-in , “Khamtung Thuklai khua ah State High School nong piak sia kalung uh dam mama in lungdam kong ko uh hi “ ci-in son hi.

U Cho in “ Hi sia Bogyoke Aung San ama , mama ih deina hi. Khamtung a tu, Sang patang leh Sang inn a kicing a om, na mun ah piak tu leh 1947 February tha ah Pang Long Conference lai U Vum Khaw Hau tung a kamciam bang ma, a ki pia hi.Khamtung mundang pan,A ma te khua Tanli sang sia,Thuklai bangma , High School in khatto na tu in hong ngen zong om hi. A hi hang, Amun om ngawl, Inn om ngawl, Sangpa tang om ngawl sia kipia thei ngawl hi.Tan li sang khat sia High School a ki khan to hang a sang inn om ngawl, sang patang om ngawl tu hi.Thuklai sia, A inn omsa, Sang patang om sa hiciang a ki pia hi “ci-in son hi.

Sizang Ukpi te Hausa te in State High School a kip tawntung na tu in nana vai hawm hi.Tua Sizang Upa te sung ah, a nuai a teng sia hi, Thuklai sang inn nga thei na tu leh , Thuklai sang a kip na tu hong vai hawm piteng hi. Siyin Education Board ci-in upate in , Sang inn a ki sam papo vai hawm hi.

1.U Lian Thawng, A.T.M.,----- --Chief of Khuasak.
2.U Lam Khaw Mang, ------------ Chief of Thuklai.
3.U Thian Pum ------------ --------Chief of Buanman
4.U Suang Hau Thang A.T.M --Chief of Lophei
5.U Pau Kam ------------ --------- Chief of Limkhai
6.U Mang Pum ------------ ------- Headman of Voklak
7.U Mang Kho Thang------- -----Circle Chairman, Limkhai
8.U Suak Pum ------------ --------Circle Chairman, Buanman
9.U On Cin. ------------ --------- --Headman of Thuklai

1950 kum in Amasa bel in Pu A. Lun Pum B.A in SHS Thuklai ah Headmaster hong seam hi.Kawl ngam sua tak nga zawk bek hi aa,Kawlngam sung ki ukna tu ah Sizang mikhat zong kihel theina tu, Sizang Upate in ngai sut na nei a hiciang, Pu Lun Pum sia, Tedim ngam pan in Member of Parliament ( MP) in a dinh na tu han thawn hi.Kumpi na seam khat sia, Naingan yee seam thei ngawl tu a hi ciang,atawp kul tu hi..A hihang tawp napi a hun lap in, MP , kiteal na ah min pia man baw le kisumh tu hiciang, Pu PauZa Kam ,B.A., sia Alternate Headmaster in hong seam phot aa, Pu Lun Pum, MP hong kihel thei ciang, Pu Pau Za Kam B.A in seam suak hi.

Pu Lun Pum sia , Chairman Chin Affairs Council hong seam a tua zawk ciang,Kawlngam bup Leitang Vuanzi hong seam hi.1956 kum ciang, Tedim ngam sung pan, U Lun Pum le Chin National Organization pan U Mang Tung Nung kidem tu hi. A hihang, Rev. Hau Go.B.A., M.R.E, zong mekuang hong lui a hi ciang, Sukte le Sizang me kikhen thamh a hiciang, CNO pan U Mang Tung Nung in hong nga hi.Sang pa tang tawm lei ci, a hi zong, minam ki doi danhnop hang a hi zong SHS Thuklai sia, mundang veu ah hong ki khiin sak nuam hi.

Sizang Upate, Sizang Kumpi na seam te ih , han ciamna leh minam atu ngai sut na in , mun tatuam pan,kihan ciamtek aa, tu dong ciang sia, ih Sang , State HighSchool, Thuklai sia kip laihi.1947 kum Khamtung ngam bup Thuklai khua bek ah HighSchool om hi na pi ,tu in Khamtung bup ah High School 15 om zo hi.Ih sangpi kip tawntung ta hen. (2010 Kum Khamtung ah High School tam pi tak ki belap hi.)

Tu lai tak a ki zang , State High School building teng sia 1957 kum pawl a ki sa hi aa, Kawl ngam sum in, 5,700,000 Kyats bo hi.

Pome 06 12 2005 Malaysia
http://thutatuam.multiply.com/

No comments:

Post a Comment

လာေရာက္လည္ပတ္မွဳအတြက္ ေက်းဇူး အထူးတင္ရွိပါသည္။